Panik atak, anidən başlayan və şiddətli qorxu və narahatlıq hissi ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir. Bu hal, adətən, insanın nəzarəti itirdiyini və ciddi bir təhlükə ilə üz-üzə olduğunu düşündüyü anlarda ortaya çıxar. Ürək döyüntülərinin sürətlənməsi, tərləmə, titrəmə və nəfəs darlığı kimi fiziki simptomlarla müşayiət olunur. Panik ataklar, həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə aşağı sala bilər və bəzən müalicə və dəstək tələb edə bilər. Bu vəziyyətlə başa çıxmaq üçün onun səbəblərini və əlamətlərini anlamaq çox vacibdir.
Panik Atak Nədir?
Panik atak, anidən başlayan və heç bir xəbərdarlıq olmadan ortaya çıxan intensiv qorxu və narahatlıq hissidir. Bu vəziyyət adətən, insanın nəzarəti itirdiyini və ciddi bir təhlükə ilə üz-üzə olduğunu düşündüyü anlarda baş verir. Panik ataklar zamanı ürək döyüntülərinin sürətlənməsi, tərləmə, titrəmə, nəfəs darlığı, başgicəllənmə və ölüm qorxusu kimi fiziki və emosional əlamətlər müşahidə olunur.
Bu simptomlar, çox vaxt insanı ciddi bir sağlamlıq problemi yaşadığına inandırır, lakin əslində bu panik atakın bir hissəsidir.
Panik ataklar, adətən 10-20 dəqiqə ərzində zirvəyə çatır və sonra yavaş-yavaş azalır. Lakin bəzən bu ataklar daha uzun sürə və insanın günlük həyatını əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə bilər. Panik atak yaşayan insanlar, təkrar atakların qorxusu ilə yaşaya bilər. Bu da onların sosial və iş həyatını məhdudlaşdıra bilər. Panik atakların səbəbləri tam olaraq məlum olmasa da, genetik yatkınlıq, stress, travma və bəzi maddələrin istifadəsi kimi faktorlar bu vəziyyətin ortaya çıxmasında rol oynaya bilər.
Panik Atakın Əlamətləri
Panik atak, müxtəlif fiziki və emosional əlamətlərlə özünü göstərə bilər. Bu əlamətlər ani və intensiv şəkildə ortaya çıxaraq insanın gündəlik həyatını ciddi şəkildə təsir edə bilər. Panik atakın digər əlamətləri bunlardır:
- Ürək döyüntülərinin sürətlənməsi
- Tərləmə
- Titreme
- Nəfəs darlığı və boğulma hissi
- Başgicəllənmə və halsızlıq
- Üşümə və ya bədən istiliyinin artması
- Mədə bulantısı və ya qarın ağrısı
- Sinə ağrısı və ya narahatlıq
- Ölüm qorxusu və ya dəli olmaq qorxusu
- Kontrolünü itirmək və ya real olmayan hisslər yaşamaq
Panik Atakın Səbəbləri
Panik atakların səbəbləri tam olaraq aydın olmasa da bir sıra amillərin bu vəziyyətin yaranmasında rol oynadığı düşünülür. Genetik meyllilik bu amillərdən biridir. Ailəsində panik atak və ya digər anksiyete bozuklukları olan insanların bu vəziyyətə daha çox meyilli olduğu müşahidə edilmişdir. Beyin kimyasındaki dəyişikliklər və müəyyən nörotransmitterlərin, xüsusilə də serotonin və norepinefrinin, balanssızlığı da panik atakların yaranmasında rol oynaya bilər.
Stressli həyat olayları və travmalar da panik atakların səbəbləri arasında sayılır. Böyük həyat dəyişiklikləri, iş itkisi, yaxın birinin ölümü və ya boşanma kimi hadisələr, insanın emosional vəziyyətinə ciddi təsir göstərə bilər və bu panik atakların yaranmasına səbəb ola bilər. Uşaq vaxtı yaşanan travmalar və ya pis xatirələr də bu vəziyyəti tetikleyebilir. Bəzi insanlar bu cür travmatik olaylardan sonra panik ataklar yaşamaya başlaya bilər.
Müəyyən maddələrin istifadəsi və ya bəzi dərmanların yan təsirləri də panik ataklara səbəb ola bilər. Kofein, nikotin və alkoqol kimi maddələrin yüksək dozalarda istifadəsi, panik atakları tetikleyebilir. Bununla yanaşı, bəzi dərmanların yan təsiri olaraq panik ataklar ortaya çıxa bilər.
Ayrıca bəzi tibbi vəziyyətlər, xüsusilə də qalxanabənzər vəzinin həddindən artıq aktiv olması, ürək problemləri və ya tənəffüs sistemi ilə əlaqəli xəstəliklər də panik ataklara səbəb ola bilər. Bu səbəblərin hər biri fərqli insanlarda fərqli təsirlər yarada bilər və bu səbəblərin bir araya gəlməsi panik atak riskini artıra bilər.
Panik Atakla Mübarizə Yolları
Panik ataklarla mübarizə aparmaq üçün müxtəlif yollar və strategiyalar mövcuddur. Bu metodlar arasında terapiya, dərman müalicəsi və həyat tərzi dəyişiklikləri önə çıxır.
Terapiya, xüsusilə Koqnitiv Davranış Terapiyası (KDT), panik atakların səbəblərini və tetikleyicilerini anlamaq və onlarla başa çıxmağı öyrətmək üçün çox təsirli bir üsuldur. Terapiya zamanı insanların düşüncə və davranışlarını dəyişdirərək panik atakların tezliyini və şiddətini azaltmaq mümkündür.
Dərman müalicəsi də panik ataklarla mübarizədə əhəmiyyətli bir rol oynaya bilər. Həkimlər, antidepresanlar və anksiyolitiklər kimi dərmanları təyin edə bilər ki bu dərmanlar panik atakların simptomlarını azaltmağa kömək edir. Dərman müalicəsi, adətən terapiya ilə birgə istifadə edildikdə daha təsirli olur. Lakin dərmanların yan təsirləri ola biləcəyini və bu dərmanları uzun müddət istifadə etməyin bəzi risklər daşıdığını unutmaq olmaz.
Həyat tərzi dəyişiklikləri də panik ataklarla mübarizədə böyük önəm daşıyır. Mütəmadi fiziki aktivlik, sağlam qidalanma və kifayət qədər yuxu, panik atakların tezliyini və şiddətini azaltmağa kömək edə bilər.
Stressin idarə edilməsi və rahatlama texnikalarının öyrənilməsi də çox faydalıdır. Meditasiya, yoga və nəfəs alma məşqləri kimi rahatlama metodları, stres səviyyəsini aşağı salaraq panik atakların qarşısını almağa kömək edir. Bu metodların birgə istifadəsi panik ataklarla mübarizədə daha təsirli nəticələr əldə etməyə imkân verir.
Panik Atakın Diaqnozu və Müalicəsi
Panik atakın diaqnozu, adətən bir həkim və ya psixiatr tərəfindən həyata keçirilir. İlk mərhələdə, həkim xəstənin tibbi tarixçəsini və simptomlarını diqqətlə qiymətləndirir.
Həkim, xəstənin yaşadığı fiziki və emosional əlamətləri təhlil edərək panik atakın olduğunu müəyyən etməyə çalışır. Bununla yanaşı, həkim digər tibbi vəziyyətləri, xüsusilə ürək və tənəffüs problemlərini aradan qaldırmaq üçün müxtəlif testlər təyin edə bilər.
Panik atakın müalicəsində ən çox istifadə edilən üsullardan biri psixoterapiyadır. Koqnitiv Davranış Terapiyası (KDT) bu sahədə ən təsirli terapiya növü hesab olunur. Bu terapiya, xəstələrin panik ataklarını tetikleyen düşüncə və davranışları tanımasına və onları dəyişdirməsinə kömək edir. KDT, xəstələrə panik atak zamanı istifadə edə biləcəkləri müxtəlif başa çıxma strategiyaları öyrədir, bu da onların həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə artırır.
Dərman müalicəsi də panik atakların idarə edilməsində əhəmiyyətli bir rol oynayır. Antidepresanlar və anksiyolitiklər kimi dərmanlar,xəstələrin simptomlarını azaltmağa kömək edə bilər. Bu dərmanlar adətən, terapiya ilə birgə istifadə edildikdə daha təsirli olur.
Lakin dərman müalicəsi həkim nəzarətində olmalı və xəstələrə xüsusi olaraq uyğunlaşdırılmalıdır. Çünki hər dərman hər kəs üçün uyğun olmaya bilər və bəzi yan təsirləri ola bilər. Müalicə müddətində həkimlə sıx əlaqədə olmaq və onun göstərişlərinə əməl etmək çox vacibdir.
Panik atak, ani və intensiv qorxu və narahatlıq hissi ilə özünü göstərən ciddi bir vəziyyətdir. Onun səbəblərini anlamaq, əlamətlərini tanımaq və müvafiq müalicə yollarını tətbiq etmək, bu vəziyyətlə başa çıxmaqda çox əhəmiyyətlidir. Terapiya, dərman müalicəsi və həyat tərzi dəyişiklikləri ilə panik atakların təsiri əhəmiyyətli dərəcədə azaldıla bilər. Bu yolların birləşdirilməsi, insanların daha sağlam və rahat bir həyat sürmələrinə kömək edir.
